Βήμα κοινωνικού προβληματισμού,αναζήτησης στην ποίηση και λογοτεχνία

«Επί Ασπαλάθων…» Γ. Σεφέρης
Είναι το τελευταίο ποίημα του Σεφέρη και δημοσιεύτηκε στο Βήμα (23.9.71) τρεις μέρες μετά το θάνατό του στην περίοδο της δικτατορίας. Το ποίημα βασίζεται σε μια περικοπή του Πλάτωνα (Πολιτεία 614 κ.ε.) που αναφέρεται στη μεταθανάτια τιμωρία των αδίκων και ιδιαίτερα του Αρδιαίου. Ο Αρδιαίος, τύραννος σε μια πόλη, είχε σκοτώσει τον πατέρα του και τον μεγαλύτερο του αδερφό του. Γι’ αυτό και η τιμωρία του, καθώς και των άλλων τυράννων, στον άλλο κόσμο στάθηκε φοβερή. Όταν εξέτισαν την καθιερωμένη ποινή που επιβαλλόταν στους αδίκους και ετοιμαζόταν να βγουν στο φως, το στόμιο δεν τους δεχόταν αλλά έβγαζε ένα μουγκρητό. «Την ίδια ώρα άντρες άγριοι και όλο φωτιά που βρισκόταν εκεί και ήξεραν τι σημαίνει αυτό το μουγκρητό, τον Αρδιαίο και μερικούς άλλους αφού τους έδεσαν τα χέρια και τα πόδια και το κεφάλι, αφού τους έριξαν κάτω και τους έγδαραν, άρχισαν να τους σέρνουν έξω από το δρόμο και να τους ξεσκίζουν επάνω στ’ ασπαλάθια και σε όλους όσοι περνούσαν από εκεί εξηγούσαν τις αιτίες που τα παθαίνουν αυτά και έλεγαν πως τους πηγαίνουν να τους ρίξουν στα Τάρταρα». (Πλ. Πολιτεία 616).

Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού.»
πάλι με την άνοιξη.

Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες

το κόκκινο χώμα και οι ασπάλαθοι

δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια

και τους κίτρινους ανθούς.

Απόμερα οι αρχαίες κολόνες,χορδές μιας άρπας που αντηχούν

ακόμη…

Γαλήνη

-Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον;

Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ,χαμένη στου μυαλού

τ’αυλάκια.

τ΄όνομα του κίτρινου θάμνου

δεν άλλαξε από κείνους τους καιρούς.

Το βράδυ βρήκα την περικοπή:

«τον έδεσαν χειροπόδαρα» μας λέει

«τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν

τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν

απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους

και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο κουρέλι».

Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του

Ο Παμφύλιος ο Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος

31 του Μάρτη 1971

ΣΤΙΣ ΠΛΑΪΝΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ

Ανηφόριζε ο δρόμος φιδίσιος στην πλαγιά
για ριψοκίνδυνους σε θέα καμένων δέντρων,
σε προδιάθετε αρνητικά.
Όταν τον ανέβαινες χυνόταν σε αυλακωμένα μάγουλα
καυτός ενσυνείδητος σε αναπάντεχες πορείες.
Κάποιες απ ΄ αυτές αίσθηση βάλσαμου
οριοθετούσαν τις νευρώσεις
κι άλλες σφιχτοδεμένες στα χέρια
σε συγκρατούσαν από το χαλασμό.
Όμως δημιουργούσαν τραύματα από αυτά
που ψυχορραγούν και τα νιώθεις συνέχεια στα ακροδάχτυλα,
ανάμεσα στα δόντια στην άκρη των χειλιών.
Κάθε φορά που θέλεις να εξωτερικεύσεις
ένα συναίσθημα από ψυχική ευφορία,
να ερωτοτροπείς σαν να ορθώνεσαι ξανά.
Οι γρύλοι τα αηδόνια τα θαλασσοπούλια,
συμμέτοχοι στη μυσταγωγία που σε ολοκληρώνει
αποκρύπτουν την ισορροπία
σε ό,τι αντιστάθηκε μετά την κοσμοχαλασιά,
ήταν εκείνο που μας περπάτησε ένα βήμα πιο πάνω.
Μια χαραγή ηλιαχτίδας περιδιαβαίνοντας σε τόπους
ιστορικούς και χαμένους.
Δροσοσταλιά πρωινή ιεροτελεστία
σε προδομένους πρωταγωνιστές διηγημάτων
που ποτέ δε θα βρουν δικαίωση
στο διάβα του χρόνου.

Αποσβολωμένος μοναχικός άλαλος σκυφτός
βρίθεις από αναμονή δυστοκίας,
αναζητάς ψαχουλεύοντας το μυστικό της ζήσης
συντρίβοντας βήμα βήμα τα βάσανα που σε συντρίβουν.
Μόλις που ανασκαλεύεις την έσχατη φράση
που την πάλευες μέσα σου να την ξεστομίσεις,
πότε σαν αλόγιστη χαρά
πότε ως ακατάσχετη θλίψη
ριγμένη στον πάτο της θάλασσας.
Κι ήταν η σκέψη γαλάζιο κι οσμή μουσικής,
αλλά δε σου μένει πια ούτε ήχος ούτε αίσθηση.
Κλείνεις μέσα σου τον ουρανό και τη βροχή,
δίνεις ζωή ακαθόριστα σε μια ανοιχτή πληγή
κι ακολουθείς το πουθενά με σπασμένη πυξίδα,
περιμένοντας τον τυφώνα να σε ισοπεδώσει πρώτος.

Αχιλλέας Φιστουρής

ΣΤΟ ΔΙΑΒΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

Στο διάβα της ζωής, συναντάμε τα πατήματα,
του προηγούμενου «εαυτού » μας,
καταγεγραμμένα στη συνείδηση των θνητών.

Όλοι συμμέτοχοι
σε μια ολιστική μνήμη από εντυπώσεις,
χαρακτήρες και ύλη.

Διαπιστευμένοι κι ενεργοί
εξαιτίας αυτής κι αέναα ακολουθώντας
το άπιαστο όνειρο ,του τι ήμασταν
ή του τι θα γινόμασταν με όραμα αυτή.

«Ιερουργώντας» ακόμα
και μέσα στην ίδια την προσήλωση μας,
εκεί που το τώρα θα έπρεπε να μας εκστασιάζει
σε μυστική συνεύρεση σώματος και νου
υπαρκτών και όχι απουσιαζόντων.

Αχιλλέας Φιστουρής

Η ΖΩΗ ΜΟΥ ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ ΕΓΓΥΗΜΕΝΗ

Θα συνεχίσω άραγες να γράφω και μετά θάνατον; Έχω γράψει σε ώρα τροπικής θύελλας τις παραμονές του τέλους κι όταν το πλοίο βυθιζόταν τραγούδησα στο κατάστρωμα κι όταν γκρεμίζονταν οι πυλώνες του ναού, έκρουσα τις φωνητικές μου χορδές με την τελευταία μου πνοή…

Έγραψα σε ώρες συσκότισης λόγω διακοπής ρεύματος, σε ώρα ψυχικού κλονισμού, παγιδευμένος κάτω από χαλάσματα χωρίς αέρα κι αντικρίζοντας εκτελεστικά αποσπάσματα δικτατοριών. Έγραψα ακούγοντας εκκωφαντικές συναυλίες σκληρού ροκ και στο κρεβάτι μου όταν κοιμόμουνα: τώρα χρειάζομαι μόνο χαρτί και καλαμάρι και θα συνεχίσω να γράφω στον αιώνα τον άπαντα.

Μα που θα βρω χαρτί και καλαμάρι στον τάφο;

Χμ, δεν το ‘χα σκεφτεί αυτό. Θα πρέπει να τα παραγγείλω εγκαίρως από πριν. Και σε μεγάλες ποσότητες. Μα τι θα κάνω αν σαπίσει;

Τότε θα πρέπει να γράψω με πνευματική πένα, σε πνευματικό χαρτί. ΄Η ακόμα καλύτερα, θα υπαγορεύσω σε κάποιο συγγραφέα που ζει στοιχειώνοντάς τον αφού πεθάνω.Έτσι άλλωστε ο τυφλός Μίλτωνας δεν υπαγόρευε στην κόρη του κάθε μέρα τη συνέχεια του Απολεσθέντος Παραδείσου, όπως την είχε σκεφτεί την προηγούμενη νύχτα, κι ο Iρλανδός Φέργκους Μακρόιχ δεν υπαγόρεψε το επικό αφήγημα του «Τέιν» από το μνήμα του, σε κείνον που το κατέγραψε, κι ο Όμηρος δεν έκανε έκκληση στις Μούσες να τον βοηθήσουν με την Ιλιάδα και την Οδύσσειά του, κι όπως μαρτυρούν οι ηθοποιοί που φτιάξανε την πρώτη έκδοση των έργων του —το χέρι του Σαίξπηρ έγραφε απευθείας ό,τι σκεφτότανε χωρίς να σβήνει ποτέ του τίποτα, κι ο Ουίλιαμ Μπλέικ δεν αντέγραφε τον Μίλτωνά του από ένα άλλο μεγάλο ποίημα που υπήρχε κάπου στο Υπερπέραν, κι ο Βυάσα δεν υπαγόρευε από μνήμης την «Μαχαμπαράτα» στον ελεφάντινο θεό της γραφής Γκανέσα, κι ο Αριστέας δεν έγραψε την «Αριμασπεία» επιστρέφοντας από τους νεκρούς, κι ο Ντάντε δεν έκανε το ίδιο ταξίδι Στη μέση του δρόμου της ζωής του, κι όπως μας λέει ο Πλάτωνας, ο Αρμένιος ΄Ηρ δεν περιέγραψε τον Κάτω Κόσμο με πολλές λεπτομέρειες, κι όλοι αυτοί οι Σαμάνες της Κεντρικής Ασίας δεν κάνουν ταξίδια νοερά στον άλλο κόσμο περιγράφοντάς τον την ίδια ώρα στο ακροατήριο τους, κι ο Οδυσσέας δε ξαναγύρισε από τον Άλλο Κόσμο περιγράφοντας τον την ίδια ώρα στο ακροατήριο τους, κι ο Οδυσσέας δε γύρισε από το Υπερπέραν ύστερα από 20 χρόνια, μόνο και μόνο για να ξαναφύγει αμέσως για άλλες περιπέτειες, κι ο Ουίλλιαμ Μπάτλερ Γέητς δεν έγραψε το “Όραμα” από πνεύματα που μιλούσαν μες απ’ τη γυναίκα του σε κατάσταση ύπνωσης […]

(Νάνος Βαλαωρίτης, Η Ζωή μου μετά θάνοτον εγγυημένη, Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 1993)

ΤΟ ΛΕΥΚΟ ΤΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ

Το λευκό του κύματος γήινος αντικατοπτρισμός
αντανακλά το ταξίδι της προέλευσης.
Το λευκό του κύματος ψιθυρίζει στο αυτί σου,
το δικό σου ήχο
αυτόν που θέλεις ν’ ακούσεις
απόκοσμη δική σου μουσική,
αυτή που σε συνόδευε στη ζωή.
Ίσως ξαναζήσεις τέτοιες στιγμές αν το ορίζεις
αν θεατής παρακολουθείς την αδιαφορία γύρω σου,
που σου θυμίζει διακριτικά
το ταξίδι της προέλευσης.
Στην πολυκύμαντη ζωή , αναζήτησες πολλά.
Εκείνα που σε γέμιζαν στο ταξίδι
νεκρούς σφυγμούς και ζωντανούς ήχους.
Βίωσες την ανεμοζάλη στην κοσμοχαλασιά
και το ανεμόδαρτο των αδικημένων
το ψαλίδισμα της ορμής των νέων .
Εμπειρίες μοναδικές που σε συνεπαίρνουν
επειδή ήθελες να ζεις τη στιγμή ως το μεδούλι.
Μπορεί τότε να συναντήσεις τις χαμένες ευκαιρίες,
την αναθάρρηση στο ξέσπασμα της νιότης.
Τη ζωή να σου γνέφει κάθε φορά στου κύκλου τα γυρίσματα.
Περιμένεις ανταπόδοση για ό,τι ταξίδεψες
εμπειρίες, γνώση, αναζήτηση,
το λευκό του κύματος.

Αχιλλέας Φιστουρής

ΥΨΩΜΕΝΑ ΧΕΡΙΑ

Κατηφορίζω τρικλίζοντας
όλα στο μυαλό γυρόφερναν.
Άραγε όλα υποφέρονται;

Τόση μαγεία
και τόση άγρια υπομονή.
Θα σκαρφαλώσω στο τραχύ
του βράχου να χαθώ,
θαυμάζοντας από ψηλά
τη θέα της θάλασσας.

Στον ορίζοντα διακρίνω
κοσμοπολίτικα κρουαζιερόπλοια
να στοιβάζουν στις λάντζες
αμέριμνους ταξιδιώτες.

Τεντώνω τα δυο μου χέρια,
κρατώντας μες στα δάχτυλα
ένα σωρό κλεμμένα όνειρα,
να τα ελευθερώσω
σε δρόμους άλλους κι ουρανούς,
που πάλεψαν γυμνές ψυχές.

Αχιλλέας Φιστουρής

ΧΑΪΚΟΥ

Ο ανέφελος ουρανός συνοφρυώνεται
κι ανταριάζει και μελαγχολεί,
μέχρι που ξαναφαίνεται διστακτικά
η ματωμένη δύση.

Καλοκαιρινή κάψα συνδιαλέγονται
η ψάθινη ομπρέλα
κι η δροσερή αύρα.

Γιατί όταν έφυγε,
ο αέρας που είχε μέσα ξεθύμανε
το άρωμα του γιασεμιού.

Στα ριζά του σταχτιού βράχου,
ονειρεύεται το μικρό κυκλάμινο
αποσταμένο.

Όταν χαμογελά
το απόβροχο της καταιγίδας
βγαίνει το ουράνιο τόξο.

Ένα δελφίνι
Χορεύει στο φρύδι της φεγγαρόστρατας,
άρωμα της νύχτας.

Για το γλυκολάλημα τ’ αηδονιού
απλώθηκε το δειλινό.

Αχιλλέας Φιστουρής

ΑΡΩΜΑ ΠΕΡΙΒΟΛΙΟΥ

Πάει καιρός

που ξεμάκρυνες.

Μάζεψε αν το φέρει η στράτα σου

τα σημάδια μου και μπες στην αυλή.

Πάντα περιμένω  στο κεφαλόσκαλο

καμιά φορά όμως φέρνω

τις αγρύπνιες μου σεργιάνι

κι απλώνομαι στο περιβόλι

να ηρεμήσει το μέσα μου.

Αν ποτέ φανείς

έλα απ’ το παραπόρτι.

Στάσου στον κύκλο

του μαγγανοπήγαδου της μνήμης  μου

όπου  όλα γυρίζουν ρυθμικά.

Μόνο να μη θολώσει το νερό

και λοξοδρομήσουν οι ποτιστάδες.

Τότε θα σε περιμένω

στη μαρμαρένια στέρνα.

Αχιλλέας Φιστουρής

ΜΑΖΕΜΑ ΜΑΣΤΙΧΑΣ

Στενά σοκάκια με καμάρες,

τα μολυβιά ανώγια,

γκρίζα μικρά ανοίγματα στο φως,

γαϊδουράκια φορτωμένα,

στέκουν υπομονετικά,

άρωμα γιασεμιού κι ουρανός.

Τα μουλάρια στις πελεκανιές  ασπρόχωμα,

και τα γαϊδουράκια στα ξερόχορτα,

μαντήλες και καλαθάκια  και πανέρια

κάτω απ’  τα σκίνα πειράγματα.

Σύρσιμο  και γονάτισμα,

αγκομαχητά και πρόσωπα

αναψοκοκκινισμένα,

ιδροκοπημένο  στήθος,

λιοπύρι  και σκόνισμα.

Στις γυροβολιές

το αρωματικό κάλεσμα του σκίνου.

Κι ύστερα το δειλινό προβάλλει,

και τα χρώματα γαλήνια να ταξιδεύουν.

Οι παρέες με γέλια και χαρές

στο δρόμο του γυρισμού,

στα καντούνια, στις στροφές.

Και  τα κεφαλομάντηλα,

να λάμπει η θωριά της κοπελιάς

κουβαλώντας  τον καρπό του μόχθου.

τρεις  οκάδες  κρυστάλλινη μαστίχα.

Αχιλλέας Φιστουρής